| |
Jan Bury
1911-2006
Jan Bury
W dniu 8 marca 2006 roku dotarła do nas smutna wiadomość o śmierci Jana Burego, nestora polskiego modelarstwa i lotnictwa sportowego, instruktora, wychowawcy wielu pokoleń modelarzy.
Jan Bury urodził się w 1911 roku w miejscowości Rendsburg (Niemcy). Ojciec pracował przy budowie mostów w Kolonii, Rendsburgu i Magdeburgu. W 1916 roku Jan wraz z rodziną przeprowadził się do Polski, w rodzinne strony matki – mieszkał początkowo w miejscowości Opalenie, następnie w Kwidzynie, a od 1921 roku w Poznaniu. W 1931 roku ukończył Państwowe Gimnazjum Męskie im. Św. Marii Magdaleny w Poznaniu, a w 1932 roku – Roczną Szkołę Ekonomiczno-Handlową w Poznaniu. W wieku 10 lat zainteresował się modelarstwem lotniczym, które stało się Jego życiową pasją trwającą nieprzerwanie przez 85 lat.
Lata międzywojenne i okres II wojny światowej
Od 1932 roku należał do Sekcji Szybowcowej Kolejowego Przysposobienia Wojskowego w Poznaniu, która miała siedzibę pod Dworcem Zachodnim. Przy tej sekcji wraz z Janem Czarneckim założył Sekcję Modelarni Lotniczej, którą prowadził do marca 1936 roku, a od marca 1936 r. do marca 1939 r. był instruktorem modelarstwa w Poznańskim Okręgu Wojewódzkim Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej (L.O.P.P.) w Poznaniu. Od połowy marca 1939 r. do wybuchu II wojny światowej był instruktorem modelarstwa w Łódzkim Obwodzie Miejskim L.O.P.P. Był prekursorem modelarstwa spalinowego. Jako pierwszy w Polsce zbudował w 1939 roku model napędzany silnikiem spalinowym, którym zdobył pierwszą nagrodę w zawodach. Jednym z pierwszych modeli silnikowych był model o nazwie „Lila” (od imienia najstarszej córki), z silnikiem samozapłonowym o pojemności 2 cm3, którym w 1947 roku ustanowił rekord Polski oraz zajął IV miejsce w zawodach międzynarodowych. Zajmował się budowaniem modeli właściwie wszystkich kategorii: począwszy od modeli szybowców poprzez modele z napędem gumowym, silnikowym (również z silnikami odrzutowymi!), rakietoplany, mikromodele, modele na uwięzi, akrobacyjne, makiety latające, na zdalnie sterowanych modelach samolotów i szybowców skończywszy. Budował również modele samochodów, modele pływające, modele balonów, a także uprawiał sport szybowcowy i spadochronowy. Zaprojektował wiele szkolnych modeli latających, najbardziej znane to: „?aczek”, „Druh”, „Junior”, „ćwik”. To właśnie budową tych modeli swoją przygodę z modelarstwem i lotnictwem rozpoczynały całe pokolenia modelarzy, których Pan Jan wyszkolił tysiące.
W 1936 roku ukończył kurs instruktora modelarstwa lotniczego, w późniejszym okresie uzyskał dyplom instruktora klasy „S”, a także licencję sędziego sportowego modelarstwa lotniczego i kosmicznego klasy międzynarodowej. W 1936 roku uzyskał także kategorie A i B pilota szybowcowego po wykonaniu 72 lotów o łącznym czasie 32 min 40 sek, a w roku 1938 ukończył kurs spadochronowy I stopnia. W 1945 roku ukończył Centralny Kurs Przeszkolenia Instruktorów Szybowcowych w Bydgoszczy.
W czasie II wojny światowej od 22.11.1939 do kwietnia 1941 r. pracował przymusowo jako stolarz szybowcowy w Nationalsozialistisches Fliegerkorps w Poznaniu, a od maja 1941 r. do stycznia 1945 r. pracował jako robotnik w Deutsche Waffen und Munitionswerke w Poznaniu (obecny teren zakładów im. H. Cegielskiego). Jak sam wspominał, wielokrotnie brał udział w akcjach sabotażowych, których celem było uszkodzenie produkowanych szybowców w taki sposób, aby w locie ulegały zniszczeniu. Wojna nie przeszkodziła w kontynuowaniu pasji modelarskiej i mimo rygorystycznych zakazów po kryjomu oblatywał swoje modele na Junikowie.
Okres powojenny
Po wyzwoleniu od razu aktywnie włączył się w organizowanie modelarstwa lotniczego na terenie województwa poznańskiego, a także w innych częściach kraju. Zorganizował modelarnię przy ul. Kościuszki, później wspólnie z innymi modelarzami wybudował barak przy ul. Marcelińskiej, w którym przez wiele lat mieścił się Ośrodek Modelarstwa Lotniczego w Poznaniu. Od lutego 1945 roku aż do emerytury pracował bez przerwy jako kierownik sekcji modelarskiej oraz szef wyszkolenia w instytucji, która kolejno podlegała:
- Oddziałowi Lotnictwa Cywilnego przy Urzędzie Wojewódzkim w Poznaniu;
- Zarządowi Wojewódzkiemu Ligi Lotniczej w Poznaniu;
- Zarządowi Wojewódzkiemu Ligi Przyjaciół ?ołnierza w Poznaniu;
- od 1956 r. Aeroklubowi Poznańskiemu.
Był także członkiem Zarządu Aeroklubu Poznańskiego, Zarządu Głównego Aeroklubu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (APRL). W 1958 r. był inicjatorem sprowadzenia z Ekwadoru drewna balsowego jako materiału bardzo przydatnego do budowy modeli latających, a stosowanego już w modelarstwie na świecie. Po przejściu na emeryturę w 1977 r. nadal był aktywny w działalności zawodowej i sportowej. Zorganizował i prowadził modelarnie lotnicze przy ul. Promienistej oraz na Ratajach, a także brał udział w wielu zawodach modelarskich.
Udział w zawodach międzynarodowych
Jan Bury wielokrotnie reprezentował kraj na arenie międzynarodowej. Był powoływany do kadry Aeroklubu PRL, był też sędzią na zawodach rozgrywanych w kraju, a także poza jego granicami, uczestniczył w organizowaniu zawodów, był też kierownikiem polskich ekip na zawodach międzynarodowych oraz opiekunem i tłumaczem ekip zagranicznych.
W 1938 r. reprezentacja Polski po raz pierwszy wzięła udział w międzynarodowych zawodach modeli latających. Były to Międzynarodowe Zawody Modeli z Napędem Gumowym o Puchar Wakefielda, które odbyły się w dniach 30-31.07.1938 r. pod Paryżem. Jan Bury uzyskał czołową lokatę w ekipie polskiej – wywalczył 20 miejsce na 80 startujących zawodników. Polska ekipa zajęła wówczas 9 miejsce w klasyfikacji zespołowej wśród 14 państw uczestniczących w zawodach.
Po zakończeniu II wojny światowej, wielokrotnie reprezentował nasz kraj na międzynarodowych zawodach modeli latających:
1947 r. – V miejsce w kategorii modeli szybowców w międzynarodowych zawodach rozegranych w Belgii;
1949 r. – I miejsce w klasie modeli szybowców zboczowych oraz IV miejsce w klasie modeli z napędem gumowym, hydroplanów oraz szybowców w międzynarodowych zawodach rozegranych na Węgrzech;
1954 r. – uczestniczył w zawodach w klasie modeli szybowców A2 rozegranych w Moskwie;
1959 r. – I miejsce w Międzynarodowych Zawodach Modeli Wodnopłatów o „Puchar Adriatyku”, które odbyły się w Jugosławii (Split);
1963 r. – II miejsce w międzynarodowych mistrzostwach Czechosłowacji w klasie zdalnie sterowanych modeli szybowców;
1964 r. – uczestniczył w zawodach rozegranych w NRD (Magdeburg);
1965 r. – komisarz sportowy na międzynarodowych zawodach modeli na uwięzi, które odbyły się w Sosnowcu;
1975 r. – kierownik ekipy na zawodach w Czechosłowacji (Bratysława);
1975 r. – sędzia sportowy na mistrzostwach świata rozegranych w Bułgarii;
1978 r. – opiekun i tłumacz ekipy NRD na międzynarodowych zawodach modeli latających na uwięzi, które odbyły się w Częstochowie;
1979 r. – udział w zawodach międzynarodowych w NRD (Magdeburg);
1982 i 1983 r. – udział w zawodach w klasie modeli akrobacyjnych na uwięzi F2B rozegranych na Węgrzech;
1988 r. – zaproszenie do sędziowania zawodów XIV NOGRAD-KUPA w klasie modeli F2B rozegranych na Węgrzech (Salgotarian);
Oprócz udziału w zawodach, uczestniczył również w posiedzeniu Komisji Modelarstwa Lotniczego FAI, które miało miejsce w Paryżu w październiku 1957 r.
Sukcesy sportowe na zawodach krajowych
Już przed II wojną światową osiągał dobre wyniki. Zadebiutował na zawodach wojewódzkich w 1929 r., gdzie zajął 3 miejsce. W 1931 r. w Poznaniu odbył się Konkurs Modeli Latających, w którym zdobył III nagrodę w klasie C w grupie amatorów.
W latach 1935-37 brał udział w Wojewódzkich oraz Krajowych Zawodach Modeli Latających organizowanych przez L.O.P.P., w których zdobył szereg nagród w wielu klasach modeli.
W latach 1946-1999 na zawodach ogólnopolskich zajmował wielokrotnie czołowe lokaty w następujących kategoriach: modeli napędzanych silnikami spalinowymi, modeli szybowców bezogonowych, modeli z napędem gumowym, modeli latających na uwięzi, modeli redukcyjnych, modeli pokojowych, mikromodeli, wodnosamolotów z napędem silnikowym i gumowym, modeli szybkościowych na uwięzi, modeli szybowców zdalnie sterowanych klasy F3D, modeli klasy F1C, zdalnie sterowanych modeli samolotów akrobacyjnych oraz makiet samolotów klasy F4C.
W 1986 r. w Lesznie odbyło się IV Spotkanie Seniorów Modelarstwa Lotniczego, gdzie dwukrotnie zdobył II nagrodę w kategorii modeli historycznych do 1945 r. oraz za wystawę pamiątek modelarskich.
W 1993 r. startował w mistrzostwach Polski w klasie F4C, a w 1997 r. zajął VI miejsce w zawodach „Liga F3J” organizowanych przez Aeroklub Poznański. W 1998 r. wziął udział w V mistrzostwach Polski modeli szybowców klasy F3J rozegranych w Ostrowie Wlkp., a w 1999 r. wystartował w Ogólnopolskich Zawodach Makiet Samolotów Zdalnie Sterowanych klasy F4C-X Gigant w Ostrowie Wlkp., gdzie startował swoją słynną makietą samolotu „Dromader”.
Wielokrotnie zdobywał tytuły mistrza i wicemistrza Polski:
1947 r. – mistrz Polski w klasie modeli z napędem silnikowym (Poznań);
1953 i 1954 r. – mistrz Polski w klasie mikromodeli (Wrocław);
1954 r. – mistrz Polski w klasie modeli z napędem gumowym (Wrocław);
1953 r. – nagroda Absolutnego Zwycięzcy na I Zawodach Klasy Mistrzowskiej (Kraków);
1956 r. – mistrz Polski na I mistrzostwach Polski modeli latających (Wrocław);
1962 r. – mistrz Polski w klasie jednoczynnościowych zdalnie sterowanych modeli z napędem silnikowym (Sosnowiec);
1963 r. – mistrz Polski w kategorii modeli zdalnie sterowanych (Krosno);
1963 r. – mistrz Polski w klasie modeli szybowców zboczowych (Ustrzyki Dln.);
1964 r. – II wicemistrz Polski w klasie modeli szybowców RC/III;
1964 r. – I wicemistrz Polski w klasie modeli F1C;
1968 r. – mistrz Polski w klasie modeli F3D;
1969 r. – mistrz Polski w klasie modeli szybowców zboczowych.
Ustanowił również wiele rekordów:
1947 r. – Ogólnopolskie Zawody Modeli Latających – w klasie modeli z napędem silnikowym – za odległość lotu 3,5 km;
1949 r. – Międzynarodowe Zawody Modeli na Węgrzech – w klasie modeli szybowców zboczowych – za długotrwałość lotu 33 min 19 sek;
1952 r. – zawody mikromodeli – długotrwałość lotu 3 min 41 s (Wrocław);
1952 r. – zawody mikromodeli – długotrwałość lotu 6 min 12 s (Wrocław);
1954 r. – zawody mikromodeli – długotrwałość lotu 12 min 21 s (Wrocław);
19.07.1963 r. ustanowił w Ligocie Dolnej krajowy rekord wysokości lotu w konkurencji modeli szybowców zdalnie sterowanych F3D uzyskując wynik 1275 m, uznany dyplomem przez Aeroklub PRL, lecz nie zgłoszony do FAI.
W 1976 r. pełnił funkcję Głównego Sędziego Sportowego na XIV mistrzostwach Polski modeli motoszybowców zdalnie sterowanych, które odbyły się w Mielcu.
Należał do Klubu Seniorów Lotnictwa działającego przy Aeroklubie Poznańskim.
Przyznane wyróżnienia
Działalność Jana Burego doceniano zarówno w kraju jak i za granicą:
w marcu 1984 r. Zarząd Główny APRL nadał Janowi Buremu godność członka honorowego Aeroklubu PRL;
został wielokrotnie wyróżniony „Błękitnymi Skrzydłami” przez Redakcję tygodnika „Skrzydlata Polska”;
wyróżniony dyplomami uznania od: Aeroklubu PRL, Aeroklubu Poznańskiego oraz Dowódcy Wojsk Lotniczych w Poznaniu;
1955 r. – nadanie przez APRL odznaki honorowej modelarstwa lotniczego z wieńcem złotym nr 11 za wybitne zasługi włożone w rozwój i popularyzację sportu modelarskiego w okresie dziesięciolecia Polski Ludowej;
1962 r. – Złota Honorowa Odznaka Modelarza nadana przez Zarząd Główny APRL;
1964 r. – Złoty Honorowy Dysk WKKFiT w Poznaniu;
1966 r. – Odznaka Zasłużonego Działacza Lotnictwa Sportowego;
1970 r. – Medal 50-lecia Polskiego Lotnictwa;
1972 r. – Odznaka Honorowa Miasta Poznania;
1972 r. – Złota Odznaka Sportowa Modelarza Lotniczego z Trzema Diamentami Nr 1;
1975 r. – Złoty Krzyż Zasługi;
1978 r. – Brązowy Medal za Zasługi dla Obronności Kraju;
1979 r. – Odznaka Honorowa „Za Zasługi dla Rozwoju Województwa Poznańskiego”;
1981 r. – „Zasłużony Działacz Kultury Fizycznej”;
1989 r. – Złoty Medal „Za Zasługi dla Aeroklubu PRL”;
1994 r. – Statuetka Ikara z okazji jubileuszu 75-lecia Aeroklubu Poznańskiego;
1995 r. – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski;
2004 r. – medal pamiątkowy z okazji jubileuszu 85-lecia Aeroklubu Poznańskiego.
W dniu 25.09.1975 r. został uhonorowany przez FAI Dyplomem Paula Tissandiera. Był pierwszym Polakiem, który otrzymał to wyjątkowe wyróżnienie za propagowanie od 1932 r. modelarstwa lotniczego w Polsce oraz za wyniki uzyskane podczas wielu lat współzawodnictwa sportowego, a także za osiągnięcia w edukacji wielu pokoleń modelarzy lotniczych.
Był wyjątkową postacią w świecie modelarskim, a jednocześnie bardzo skromnym i życzliwym człowiekiem. Takim pozostanie w naszej pamięci ...
Opracował: Mieczysław Słowik na podstawie dokumentów i informacji przekazanych przez żonę Jana Burego, panią Helenę Bury.
Wspomnienie w fotografiach
|
|
